Mürekkep ve Özellikleri
Basılması istenilen bir şeklin, resmin veya yazının baskı materyaline bir kalıp aracılığıyla aktarılmasını sağlayan renkli akışkan maddeye mürekkep denir. Baskı mürekkepleri pigment, bağlayıcı (yağ, reçine veya vernik), çözücü, kurutma ve bağlama maddeleri gibi çeşitli katkı maddelerinden oluşur.
Pigment
Mürekkebe renk veren maddedir. Basılan mürekkebin saydam veya örtücü oluşunu, parlaklığını, ışık ve kimyasal maddelere dayanıklılık derecesini belirler. Bu nedenle mürekkebin en önemli parçasıdır.
Bağlayıcılar
Toz halinde bulunan pigmentin mürekkep içerisinde sıvı hale getirilerek baskıaltı malzemesine aktarılmasını sağlayan bileşendir. Mürekkebin parlaklığını belirler; kimyasallara, ısıya, suya karşı dayanıklılık kazandırır ve pigmenti baskı yüzeyine taşıyarak orada tutunmasını sağlar.
Çözücüler
Pigment ve bağlayıcılara baskı materyallerine baskı yapılabilmesi için kazanması gereken akıcılık özelliğini kazandırır. Mürekkebin akışkanlığını sağlama ve kuruma hızını ayarlama gibi görevleri yerine getirir.
Yardımcı Maddeler
Mürekkep içerisine katılan kurutucu, inceltici gibi maddelerdir. Mürekkebin kuruması, sürtünme direnci, viskozite gibi etmenleri sağlayan malzemelerdir.
Kurutucular
Mürekkebin uygun bir zamanda sertleşmesini sağlamak ve bağlayıcının kuruma zamanını hızlan-dırmak için kullanılır.
İncelticiler
Mürekkebin yolma dayanıklılığını ve baskı derecesini arttırmak için kullanılır.
Bezir Yağı ve Vernik
Bezir yağı keten tohumlardan çıkarılır ve bezir yağından elde edilen vernik pigmentle karıştırılır.
Mürekkep üretimi için kullanılacak yöntem, üzerine baskı yapılacak yüzeyin türüne ve baskı tekniğine bağlıdır. Mürekkepler kâğıt, metal, plastik ve kumaş gibi çok çeşitli yüzeylere baskı yapabilirler. Baskı yöntemlerinin hepsi benzerdir. Mürekkep bir plakaya veya silindire uygulanır buradan da yazdırılacak yüzeye uygulanır. Farklı baskı tekniklerine uygun farklı mürekkepler üretilir.
Mürekkep iki aşamada üretilir: Birinci aşamada vernik üretilir (solvent, reçine ve katkı maddelerinin karışımı) , ikinci aşamada ise pigmentler karıştırılır. Vernik, herhangi bir mürekkebin tabanı olan berrak sıvıdır. Vernikler, reçineleri, çözücüleri ve katkı maddelerini (genellikle yüksek sıcaklıklarda) bir araya getirerek homojen bir karışım oluşturmak için kullanılır. Pigment verniğe karıştırılır. Verniğe karıştırılan pigmentler küçük parçacıklar halinde mürekkebin içinde homojen olarak dağılır.
Mürekkep kâğıda basılır basılmaz incelticiler uçarak veya buharlaşarak mürekkepten ayrılırlar, böylece kuruma işlemi gerçekleşmiş olur. Sıvı incelticiler kâğıdın derinliğine nüfuz eder. Geriye kalan reçine mürekkep pigmentini kağıda bağlar ve kuruma gerçekleşir. Kuruma birkaç şekilde gerçekleşir;
Buharlaşma (evaporasyon): Mürekkep yapısında bulunan uçucu solventlerin baskıdan hemen sonra buharlaşarak mürekkep filminden uzaklaşmaları yoluyla oluşan kurumadır.
Oksidasyon ve Polimerizasyon: Mürekkebin vernik ve pigment kısmının havanın oksijeni ile birleşerek kimyasal reaksiyonlar sonucu polimerleşip sertleşmesidir.
Penetrasyon (nüfuz etme): Mürekkebin içinde bulunan çözücünün baskı yüzeyi tarafından emilmesi yoluyla oluşan kuruma şeklidir.
UV Kuruma: Ultraviyole ışık enerjisi yardımıyla mürekkep filminin baskı yüzeyinde sertleşmesidir.
Radyasyon: Ultroviyole(UV) ve Infraruj (IR) ışık enerjileri yardımıyla mürekkep filminin baskı yüzeyinde sertleşmesi, polimerleşmesidir.
Her baskı tekniğinin özelliğine göre farklı mürekkepler üretilmektedir. Tipo ve ofset baskı mürekkepleri yoğunluk olarak daha kıvamlı katı mürekkepler olup, baskı anında inceltici pasta vb. yardımcı maddelerle kullanılırlar. Flekso ve tifdruk mürekkepleri ise solvent esaslı olarak inceltilmiş daha akışkan ve sıvı kıvamdadır. Serigrafi mürekkepleri de hızlandırıcı ve geciktirici tinerlerle kullanılır.
Mürekkeplerin bazı özellikleri şunlardır:
Işık Haslığı: Renklerin kaç gün süreyle solmadan kaldığını gösteren özelliğidir. Renk sabitliğini etkileyen ise pigmentlerdir.
Tiksotropi: Durgun haldeki mürekkep çok kalın olmasına rağmen karıştırılınca akmaya başlar. Mürekkep karıştırıldıktan sonra kendi haline bırakılırsa bir müddet sonra yeniden kalınlaştığı görülür. Buna tiksotropi özelliği denir.
Yapışkanlık: Mürekkebin ayrılmaya karşı gösterdiği dirençtir. Mürekkebin baskı yüzeyine transferinin sağlanması için mürekkep tabakasının her bir merdanede iki parçaya ayrılması gerekir. Bu olayı sağlayan ise mürekkebin yapışkanlık özelliğidir.
Viskozite: Mürekkebin akışkanlığa karşı göstermiş olduğu dirençtir.
Yerleşme: Kâğıda transfer olan mürekkep tabakası içindeki pigmentin kâğıt yüzeyine tutulabilmesi için sıvı durumda olan bağlayıcının katı duruma geçmesi gerekmektedir. Koruma denilen bu olay mürekkep tabakasının kauçuktan kâğıda transfer olmasıyla başlamaktadır. O anda bağlayıcının bir kısmı kâğıt tarafından emilir ki bu olaya yerleşme denir.